“Kamuoyu hükümete, demokrasi için acilen baskı yapmalı. Çekilme ile demokratikleÅŸme eÅŸ zamanlı yürümeli. PKK geri çekilirken, bir yandan da demokratik reformlar yapılmalı.”

“Kandil kaygılı. ‘Hükümetin barıştan anladığı, sadece bizim geri çekilmemiz ise, ciddi kriz çıkar. Barış, Kürt sorununun çözülmesidir. Türkiye’nin demokratikleÅŸmesidir’ diyorlar.”

“Barış sürecinin birinci aÅŸamasının hazırlığı bu daha. Sonra ikinci aÅŸama olan Türkiye’nin demokratikleÅŸmesi var. Ancak ondan sonra üçüncü aÅŸamada PKK silahı ve dağı bırakacak.”

Taraf yazarı NeÅŸe Düzel, BDP EÅŸ BaÅŸkanı Selahattin DemirtaÅŸ ile çözüm süreci ve Kandil'in izleyeceÄŸi yolu konuÅŸtu.

***

NEDEN SELAHATTÄ°N DEMÄ°RTAÅž

Medyada dürüst insanların susturulduÄŸu, birçok medya mensubunun gazetecilikten vazgeçip çeÅŸitli hesaplarla hükümet dalkavukluÄŸunu seçtiÄŸi bir dönemde tarihî bir barış yapmaya hazırlanıyoruz. Asıl soru, böyle bir ortamda bu barış nasıl kalıcı olacak? AK Parti’nin “tek adam” düzeni öneren anayasa teklifleri kabul edilirse, bu ülke demokrasiden biraz daha uzaklaÅŸacak. Demokrasiden uzaklaÅŸarak barışı kalıcı kılmak mümkün mü? PKK’nın sınır dışına çıkması kalıcı barış için yeterli mi? BDP EÅŸbaÅŸkanı Selahattin DemirtaÅŸ, barışı “tek adam” sisteminin maskesi hâline getirmek isteyenlerin maskesini indiren çok dürüst ve net açıklamalar yaptı. Demokrasi ve barış arasındaki kuvvetli iliÅŸkiyi en çıplak hâliyle ortaya koydu. Selahattin DemirtaÅŸ’ın bu açıklamaları, bu toplumun uÄŸruna büyük bedeller ödediÄŸi ve hasretini çektiÄŸi gerçek ve kalıcı bir barış için umutları çok arttırıyor.

***

NEÅžE DÜZEL: Galiba bu sefer barış yapmayı baÅŸaracağız. Çok umutlu bir beklenti var toplumda. Artık buradan geri dönüÅŸ olmaz duygusu hâkim. Siz barışın sürecinin üç aÅŸaması olduÄŸunu söylediniz. Ä°lk aÅŸama PKK’nın geri çekilmesi. Kandil bu konuda bir açıklama yapacak. Bu açıklamanın ne zaman yapılacağını tahmin ediyorsunuz?

SELAHATTÄ°N DEMÄ°RTAÅž: Çekilme kararını KCK yetkilileri alacaklar ve bugünlerde açıklayacaklar. EÄŸer çekilmeye karar vermiÅŸlerse, bu kararı, çekilme takvimiyle birlikte duyuracaklar. PKK’nin çekilmeyi ne zaman baÅŸlatacağını ve ne zaman tam çekilmiÅŸ olacağını biz açıklamayla birlikte öÄŸreneceÄŸiz. Böylece barış sürecinin birinci aÅŸaması baÅŸlamış olacak.

Üç aÅŸamadan oluÅŸan barış sürecinin birinci aÅŸaması baÅŸlamadı mı daha?

Hayır baÅŸlamadı. PKK sadece ateÅŸkes ilan etti. PKK; “Ben geri çekilme kararı verdim ve baÅŸlattım” cümlesini henüz kurmadı. Birinci aÅŸamanın baÅŸlaması için PKK’nin geri çekilmesinin baÅŸlaması gerekiyor. Åžu anda birinci aÅŸamanın hazırlıkları sürüyor. Bizim Ä°mralı ve Kandil ziyaretlerimiz, iletilen mektuplar, Meclis’te kurulan komisyonlar, âkil adam heyetleri hep birinci aÅŸamanın hazırlıklarıydı.

PKK çekilmeye hazır mı peki?

Kandil’e gidiÅŸlerimizde gördük ki pek çok kaygıları var. Çünkü 1999’da ateÅŸkes ilan edilmiÅŸ olmasına raÄŸmen 500’den fazla PKK gerillası geri çekilme sırasında öldürülmüÅŸ. Ayrıca güvensizlikleri de var.

Kandil hangi konuda güvensiz?

“1999’da biz çekildikten sonra Türkiye’de Kürt sorunu tartışılmaz hâle geldi. Konuyu kapattılar. Terörü bitirdik, dediler. Oysa o beÅŸ yıllık dönemde Kürt sorununun demokrasiyle çözülmesi fırsatı doÄŸmuÅŸtu. O beÅŸ yılın hükümetleri, demokrasi için adım atsalardı, PKK Türkiye’ye tekrar dönmek zorunda kalmazdı. Bu dönem de öyle olabilir. AK Parti, ‘tamam geri çekildiler, Kürt sorunu çözüldü’ derse, bu çok daha büyük bir savaÅŸa yol açar. Sonunda süreç 1999’daki gibi gene heba edilir” diyorlar.

Peki, ne istiyorlar?

ÇekilmiÅŸken sorun demokrasiyle çözülsün istiyorlar. Çok daha büyük bir savaÅŸ yapmak istemiyorlar. Kısacası Kandil, bu sürecin içi demokrasiyle doldurulmaz diye kaygılı. “Bizim geri çekilmemizin adı barış deÄŸil” diyorlar.

Kandil’e göre “barış” nedir?

Kandil ÅŸunu söylüyor. “Barış, PKK’nin geri çekilmesi deÄŸildir. Barış, Kürt sorunun çözülmesidir. Yani Türkiye’nin demokratikleÅŸmesidir. Biz, buna barış diyoruz, EÄŸer hükümetin barıştan anladığı, sadece bizim geri çekilmemiz ise bu ciddi bir kriz yaratacak ” diyorlar. Kısacası...

Evet...

Kısacası, AKP’nin bu süreci heba edeceÄŸi ve demokratik siyaset kanallarını açmayacağı konusunda kaygıları var Kandil’in. “EÄŸer üzerimizde bir baskı oluÅŸursa biz yeniden Türkiye’ye silahlı bir ÅŸekilde dönmek zorunda kalabiliriz. Durumu daha da kötüleÅŸtirebilir bu” diyorlar.

PKK’nın silahlı mı silahsız mı çekileceÄŸi önemli bir mesele hâline geldi. Bu nasıl çözümlenecek?

Bu bir mesele deÄŸil. Zaten bu tartışma, Sayın BaÅŸbakan’ın bir televizyon programında hiç hesapta olmayan bir cümleyi kurmasıyla baÅŸladı. “Silahları gömün, maÄŸaralara bırakın ve öyle gidin” dedi. Oysa bunu bilmek teknik olarak mümkün deÄŸil ki! Åžu anda devlet PKK’lilerin nerede olduÄŸunu ve geçiÅŸ yollarını bilmiyor. Bilselerdi zaten bugüne dek hepsini öldürürlerdi. Nerede olduÄŸunu bilmediÄŸiniz ve çıkarken de göremeyeceÄŸiniz ve bulamayacağınız kiÅŸilerin silahlarını bırakıp bırakmadıklarını nereden bileceksiniz devlet olarak? Ama asıl mesele ÅŸu.

Silah konusunda asıl mesele nedir?

PKK’nin silah bırakması, barış sürecinin “silahsızlanma ve normalleÅŸme” denilen son aÅŸamasında olacak. DüÅŸünün ki... Biz barış sürecinin daha birinci aÅŸamasının hazırlığındayız. Birinci aÅŸamadan sonra, Türkiye’nin demokratikleÅŸmesi denilen ikinci aÅŸama var. Bu aÅŸamada yasal reformlar ve anayasal deÄŸiÅŸiklikler yapılacak. Ancak ondan sonra PKK, silahını bırakacak ve daÄŸdan inecek.

Her aÅŸamanın kendi içinde sorunları olduÄŸu anlaşılıyor. Bu sorunlar her seferinde Öcalan’la mı çözülecek yoksa bazı konularda Kandil’le de doÄŸrudan görüÅŸmeler yapılacak mı?

Öyle gözüküyor ki her seferinde Öcalan’la görüÅŸülecek. Devlet ile Kandil arasında doÄŸrudan temasın olacağını sanmıyorum. Nitekim ÅŸu anda devlet, Kandil’le doÄŸrudan görüÅŸmüyor. Kandil de devletle doÄŸrudan görüÅŸmeyi kabul etmiyor. Kandil, kendileriyle görüÅŸmek isteyen devlet heyetine daha önce de ÅŸunu söyledi zaten. “Siz Öcalan’la görüÅŸüyorsunuz. GörüÅŸmeye devam edin. Onun görüÅŸmeleri bizi baÄŸlar” dedi.

MektuplaÅŸma sürecek demek mi bu?

Bu iÅŸ hep mektupla gitmeyecek. Mektup, iÅŸi yavaÅŸlatıyor, ağırlaÅŸtırıyor. Kandil ile Ä°mralı arasında doÄŸrudan temasların olması lazım. Madem bu insanları daÄŸdan indireceksiniz... Madem bu insanlar geri çekilmiÅŸler ve silahlarını bırakacaklar... O zaman Kandil’den bir heyet gelecek ve önderleriyle Ä°mralı’da görüÅŸecek. Devlet de bunu saÄŸlayacak. Örgüt yöneticilerinin Öcalan’la doÄŸrudan toplantı yaparak karar almaları çok önemlidir.

Siz Kandil’e gittiniz. Kandil’de hava nasıl? Kamuoyundaki memnuniyeti Kandil’de de gördünüz mü?

Kandil’e ilk gidiÅŸimizde kaygılar daha fazlaydı. Zaman içinde hem Öcalan’ın yazdığı mektuplar, hem bizim Ada’ya gidiÅŸ geliÅŸlerimiz, hem de kamuoyunun süreci sahiplenme düzeyi, Kandil’de bazı kaygıların giderilmesini saÄŸladı. Türkiye’nin batısında sürece desteÄŸin artmış olmasını bugün Kandil’dekiler de görüyorlar ve bu destek onları cesaretlendiriyor.

Bugüne kadar çok barış giriÅŸimi oldu ama hiçbiri bugünkü kadar etkili olmadı. Daha önce çeÅŸitli aksaklıklarla karşılaÅŸtık. Bu kez Öcalan daha etkili bir ÅŸekilde çıktı sahneye. Bu sefer Öcalan’ı bu kadar güçlü kılan neydi?

Biliyor musunuz? Aslında bu dokuzuncu çözüm denemesi. Daha önce sekiz defa ateÅŸkes ilan edildi. Ä°ÅŸte bu sekiz baÅŸarısız deneme, dokuzuncu çözüm denemesinin daha hazırlıklı olmasına ve aynı hataların yapılmayarak sürecin baÅŸlamasına vesile oldu. Ayrıca bölgedeki geliÅŸmeler de bu dokuzuncu denemenin güçlü baÅŸlamasında etkili oldu. Kabul etmek gerekir ki Suriye’deki savaÅŸ, Türkiye toplumunu derinden kaygılandırıyor.

Sizi yanlış mı anladım? Suriye’deki iç savaÅŸ, bir bakıma Türkiye’ye iç barış mı getiriyor?

Suriye’deki Türkiye’deki süreci etkiliyor. Türkiye’de insanlar, “Kürt sorunu çözülmez ve savaÅŸ durmaz ve daha da tırmanırsa Türkiye Suriye’ye dönebilir” diye, Türkiye’nin SuriyeleÅŸmesinden kaygı duyuyorlar. Çünkü çokkültürlülük açısından Türkiye’nin içi de Suriye’nin içine çok benziyor. Etnik ve dinî kimlikler açısından orada ne varsa, burada da aynısı var. Biliyorsunuz, bugün Suriye’de muazzam bir karmaÅŸa ve iç savaÅŸ var. SavaÅŸ, bu kadar yakın bir tehlike olarak önümüzde duruyorken, tabii ki Türkiye’de toplum barış sürecini ve Öcalan’ın çaÄŸrısını güçlü bir ÅŸekilde sahiplendi. Ayrıca Sayın Öcalan çok doÄŸru bir zamanlama yaptı.

DoÄŸru zamanlama nedir?

Barış çaÄŸrısını PKK’nin ateÅŸkese ihtiyacı olduÄŸu zayıf bir dönemde deÄŸil, tam da eylemlere baÅŸlayacağı baharda yaptı. Böylece barış konusunda ne kadar samimi ve ciddi olduÄŸunu gösterdi.

Bu aÅŸamada artık bir Silvan olayıyla karşılaÅŸmayacağımıza herkes emin. Daha önce olmayan bu güven duygusu nasıl gerçekleÅŸti peki?

GeçmiÅŸtekinden farklı olarak iÅŸin açık yürütülmesi, süreci geri dönülemez bir yola soktu. Çünkü süreç kamuoyuna mal oldu. Åžu anda artık haklı ve meÅŸru gerekçesi olmadan süreci bozan taraf, tarihî vebal altında kalır. Kısacası ÅŸimdi iki taraf da demokratik bir basınç altında! Toplumun çözüm isteÄŸinin yarattığı bir basınç bu! Birbirlerine güvenmeseler bile, iki taraf da halkın çözüme desteÄŸi nedeniyle çok dikkatli davranacak.

Barışın bugün en büyük iki aktörü BaÅŸbakan Tayyip ErdoÄŸan ve Abdullah Öcalan. Öcalan barışı saÄŸladıktan sonra gene hapiste mi kalacak?

Öcalan’ın hapiste tutulmasının nedeni Kürt sorununun çözülmemiÅŸ olması ve savaşın devam ediyor olmasıydı. Bu koÅŸullar ortadan kalktığında belki cezaevi anlamsızlaşır. Öcalan’ı orada niye tutsunlar ki? Yeterince hapis yatmadı mı? On beÅŸ yıl yattı.

Öcalan’ın ne zaman serbest bırakılacağını düÅŸünüyorsunuz?

Bu konu, günü geldiÄŸinde size ve bize baÄŸlı olmaksızın kamuoyunun gündemine taşınır. Bugünün konusu deÄŸil bunlar.

Siz yıllarca devletten üç istekte bulundunuz. Öcalan’ın tecridinin kalkması ve serbest bırakılması, anadilde eÄŸitim ve özerklik. Öcalan’ın serbest bırakılması o günün konusu muydu?

Müzakere sürecinin bu aÅŸamasının konusu deÄŸil bu. Onu kastediyorum. Åžüphesiz ki bu isteklerimizden vazgeçmiÅŸ deÄŸiliz. Bugün çıkarılacağını bilsek elimizden geleni yaparız. Sürecin karakteri belirleyecek bunu.

Öcalan hapiste kalsa da barış sürer mi peki?

Öcalan, yüz yüze görüÅŸtüÄŸümüzde bizim heyete, “bu hafta Ä°mralı’nın kapılarını açsalar ve bana git deseler çıkmam buradan. Çünkü beni buraya Kürt sorunu nedeniyle koydular. Ben bir dava adamıyım. Siyasi nedenle buradayım. Siyasi davam çözülmeden benim buradan çıkmamın imkânı da, gereÄŸi de yok. Benim özgürlüÄŸüm üzerinden kurgulanmış bir süreci tehlikeli bulurum. Cezaevi, bu sorun çözülürse anlamsızlaşır ve belki bir gün çıkarım buradan. Ama onun ötesinde benim özgürlüÄŸümün öne çıkarılmasını ve özellikle tartışılmasını doÄŸru bulmuyorum” dedi. Åžu anda Öcalan’ın da bizim de tartıştığımız ÅŸey, Öcalan’ın geleceÄŸi deÄŸil.

Öcalan’la neyi tartışıyorsunuz?

Öcalan’la tartıştığımız ÅŸey, Kürtlerin ve Türkiye’deki demokrasinin geleceÄŸi. ÖnceliÄŸimiz demokrasi! Demokrasi dışındaki hiçbir baÅŸlık bizim önceliÄŸimiz deÄŸil. Åžimdi sadece bunu tartışıyoruz.

Öcalan’ın durumu barış anlaÅŸmasının bir parçası mı peki?

PKK militanlarının sınır dışında olması ve silahların susması, eÄŸer Türkiye’de “barış” olarak algılanıyorsa... Öcalan’ın serbest bırakılması ÅŸartına baÄŸlı deÄŸil bu. Yani, PKK’nin geri çekilme meselesi, Öcalan’ın serbest bırakılması ÅŸartına baÄŸlı deÄŸil. Bakın, tekrar söyleyeyim. Geri çekilme, çatışmaların durması hâlidir. Biz, geri çekilmeyi barış olarak algılamıyoruz.

Sizce barış nedir?

Bizim barış dediÄŸimiz, çatışma potansiyelinin tümden ortadan kalkması hâlidir. O da PKK’nin tümden silahları bıraktığı hâldir. Bunun için de sürecin demokratikleÅŸme yolunda ilerlemesi gerekir. Hükümet, demokratikleÅŸme konusunda adım atmak zorunda. EÄŸer PKK’ye, “sen geri çekil ve bana fırsat ver. Ben Türkiye’de demokratikleÅŸme yapacağım” diyorsa... Ve, PKK de buna uyuyorsa... Åžimdi adım atma sırası hükümettedir! Sürecin içini demokratikleÅŸmeyle doldurmadığı takdirde, barışı tehlikeye atan hükümetin kendisi olacaktır. DemokratikleÅŸme çoktan baÅŸlamalıydı ama hükümet ciddi bir adım atmıyor.

Hükümet niye adım atmıyor sizce?

DemokratikleÅŸmenin baÅŸlaması için, sürecin ilk aÅŸamasının bitmesini beklemeye gerek yok ki. Aksine, geri çekilme ile demokratikleÅŸme eÅŸ zamanlı yürümeli ve bir yandan çekilme olurken bir yandan da reformlar yapılmalı. Çünkü özgürlüklerin geniÅŸletilmesi için vakit yok! Seçimler yaklaşıyor. Kamuoyu geri çekilme konusunda PKK üzerinde nasıl baskı ve basınç oluÅŸturuyorsa, aynı basıncı ve baskıyı demokratikleÅŸmede adım atması için hükümete de yöneltmeli. Yoksa barış zora girer.

Çekilme ne zaman tamamlanır?

Tahminime göre sonbahar başına kadar tamamlanır. Martta yerel seçimler var. Dolayısıyla demokratikleÅŸme için çok az zaman kalıyor.

Ne olacak peki?

Bir buçuk yıldır çalışan Anayasa Komisyonu’ndan bir sonuç çıkacağını düÅŸünmüyorum. Tümden yeni bir anayasa yapmak ve AKP ile yeni bir anayasada uzlaÅŸmak da bizim açımızdan kolay görünmüyor. Aslında AKP’nin B, C planları yok. Tek bir planı var, o da bizimle anlaÅŸmak. Ortada baÅŸka bir seçenek yok. Çünkü CHP ve MHP ile anayasa konusunda uzlaÅŸma ÅŸansı yok AKP’nin.

Siz, anayasa konusunda AKP ile hangi konularda anlaÅŸabilirsiniz?

AKP’nin ve bizim anayasa tekliflerimizin tümüyle ortak bir uzlaÅŸmaya çevrilmesi zor. Ama belki demokratikleÅŸmenin önünü açabilecek bir “geçiÅŸ anayasası”nda uzlaÅŸabiliriz. Mesela geçiÅŸ anayasasında, “vatandaÅŸlık, anadilde eÄŸitim, farklı kimlik ve kültürlerin tanınması” gibi maddelerde uzlaÅŸabiliriz. Tümüyle yeni bir anayasayı gerçekleÅŸtirme ÅŸansı azaldı.

Niye?

Bu ÅŸans, hem süre hem de meÅŸruiyet açısından artık çok azaldı. Bu yüzden geçiÅŸ anayasasını öneriyoruz biz. Bizim siyasi etiÄŸimize göre, sadece iki parti tarafından yapılan “yeni anayasa”, Türkiye toplumuna haksızlık olur. Bu anayasanın siyasi meÅŸruiyeti de güçlü olmaz.

AK Parti ile hangi şartlarda anayasa yapmayı kabul edersiniz?

Bir kere, AKP ile bütün maddelerde uzlaşıp, Türkiye’nin diÄŸer kesimlerinin beklentilerini dikkate almayan bir anayasayı yapmayı doÄŸru bulmayız biz. EÄŸer AKP, diÄŸer kesimlerin de beklentilerini dikkate alan bir anayasa yapmayı kabul ederse ve onunla birlikte herkesi rahatlatan bir ortak anayasa yapabilirsek ve bu anayasaya da dışarıdan büyük destek alırsak sorun olmaz ama... AKP’nin dayatmasıyla ve BDP’nin de yedeklemesiyle yapılacak demokratik olmayan bir anayasaya biz payanda olmayız.

Anayasayla ilgili ne tür dayatmalar olabilir?

BaÅŸkanlık sistemi gibi... AKP’nin yeni anayasada yargıyla ilgili, baÅŸkanlık sistemiyle ilgili kendi önerileri var. Meclisi feshetme yetkisinin bir kiÅŸiye verildiÄŸi, yüksek yargıyı atama yetkisinin baÅŸkana tanındığı bir baÅŸkanlık sistemine biz demokratik bir yönetim diyemeyiz. Biz AKP usulü baÅŸkanlık sistemini asla kabul etmeyiz.

Niye?

Çünkü AKP, Amerika’daki gibi ya da dünyada diÄŸer demokratik ülkelerdeki gibi bir baÅŸkanlık sistemi önermiyor. O, baÅŸkan sistemi öneriyor. EÄŸer barış sürecinin ilerlemesinin bir ÅŸartı olarak BDP’nin önüne bunlar dayatma olarak çıkarsa, biz bu tür tavizleri vermeyiz. Bunun adı “barış” olmaz zaten.

AK Parti, anayasada baÅŸkanlık sistemini getirmek istiyor ama Öcalan da bu baÅŸkanlığı destekleyeceÄŸinizi söyledi. Barışla baÅŸkanlık arasında nasıl bir baÄŸ var?

Hiçbir ÅŸekilde bir baÄŸ yok. Barışın ÅŸartı baÅŸkanlık deÄŸildir ve böyle bir ÅŸey olamaz. BDP eÅŸbaÅŸkanı olarak açık söyleyeyim. Anayasada özerk Kürdistan deseler, Kürtçe anadilde eÄŸitim serbesttir diye açıkça yazsalar ve bunun karşılığında da anayasanın bir maddesinde baskıcı-otoriter bir baÅŸkanlık sistemi yazsalar, biz o anayasaya evet demeyiz. Daha nasıl açık söyleyeyim ki! Tek adamın yönettiÄŸi bir ülkeye barış gelmez. Dünyada tek adam sisteminin olduÄŸu hangi ülkeye barış gelmiÅŸ ki? Esad’ın bir sürü yetkisi var. Ülkesinde barışı saÄŸlayabiliyor mu? Barışı saÄŸlayacak olan yetkileri tek adamda toplamak deÄŸil, aksine yetkileri merkezden yerele doÄŸru yaymaktır. Barış ancak böyle gelir. Barış, demokratikleÅŸmeyle gelir.

KAYNAK : VATAN GAZETESÄ°